भंगार गोळा करणाऱ्या घरात जन्मलेला रोशन शाह—दारिद्र्य फोडत राज्यात 18 वा क्रमांक
‘‘दारिद्र्य गुन्हा नाही… हार मानणे गुन्हा आहे’’—रोशन शाहचा तरुणांना संदेश
संघर्षातून उजळलेलं यश—रोशन शाहच्या कामगिरीने संपूर्ण शिरला गावात आनंदाचा सण
अकोला:
प्रा. डॉ. मोहम्मद रागीब देशमुख,
आकोला जिल्ह्यातील पातूर तालुक्यातल्या छोट्याशा शिरला ग्रामपंचायतमध्ये जन्मलेला आणि अत्यंत दारिद्र्यात वाढलेला मुस्लिम समाजातील तरुण—रोशन शाह हुसैन शाह—याने लोकसेवा आयोगाच्या परीक्षेत उज्वल यश मिळवून प्रथम श्रेणीच्या अधिकाऱ्याच्या पदावर निवड मिळवली आहे. शांत, साध्या आणि गुमनाम अशा शिरला गावाने कधी स्वप्नातही कल्पना केली नव्हती की त्यांच्या मातीतून असा एखादा सुपुत्र जन्म घेईल जो फक्त आपल्या कुटुंबाचे नाही तर संपूर्ण जिल्ह्याचे नशीब उजळवेल. दारिद्र्याच्या काळोखात वाढलेला, उपासमारीची झळ सोसणारा, कधी टीनच्या छपराखाली पावसापासून स्वतःला वाचवणारा आणि कधी उन्हाच्या तडाख्यात जमिनीवर पुस्तक ठेवून अभ्यास करणारा हा तरुण—आज आपल्या भव्य यशामुळे संपूर्ण परिसराला नव्या उजेडाने न्हाऊन काढत आहे. ही कथा कोणत्याही कादंबरी किंवा चित्रपटातील काल्पनिक व्यक्तिरेखेची नसून आकोलाच्या एका साध्या पण असामान्य धैर्य असलेल्या तरुणाची आहे, ज्याने परिस्थितीशी लढत, दारिद्र्याला तुडवत, स्वतःच्या नशिबाला नव्याने लिहिले आहे.
रोशन शाह यांच्या घराची परिस्थिती अत्यंत हालाखीची होती. चार टीनच्या पत्र्यांनी बनवलेली एकमेव खोली असलेली झोपडी; उन्हाळ्यात भट्टीसारखी तापणारी आणि पावसाळ्यात पावसाचे पाणी आत घुसून पुस्तके भिजवणारी. दोन वेळचे जेवणसुद्धा नशिबावर अवलंबून असे. कधी पोटभर अन्न मिळत नसे, तर कधी आई केलेली मजुरी घरापर्यंत पोहोचायच्या आधीच संपत असे. वडील हुसैन शाह दिवसभर उन्हात भंगार गोळा करून त्यातून मिळणारी थोडीशी कमाई घरखर्च भागवण्यापेक्षा स्वप्न पूर्ण करण्यास अगदीच अपुरी होती. बहिणी हुशार होत्या, पण दारिद्र्याच्या जाड भिंतींनी त्यांचे शिक्षण अर्धवट थांबवले. हे सगळं पाहताना रोशनच्या मनात नेहमी एक निर्धार धडधडत असे—तो तिथेच थांबणार नाही जिथे दारिद्र्य त्याला थांबवू इच्छितं.
रोशनचा शैक्षणिक प्रवास हा मेहनत, त्याग आणि संघर्षाचा जणू पवित्र संगम होता. त्याच्यासाठी अभ्यास हा केवळ शिक्षण नव्हता, तर ‘‘घरची भूक, दारिद्र्य आणि असहायतेला दिलेला ठाम उत्तर’’ होता. कधी मंद प्रकाशाच्या बल्बजवळ, कधी मोबाईलच्या उजेडात तो रात्री जागून अभ्यास करायचा. छत गळून पुस्तके भिजली तर ती सुकवून पुन्हा वाचायचा. मित्रांनी कधी कधी टवाळी करत म्हटले—‘‘भंगारवाल्याचा मुलगा अफसर होणार? कधीच नाही!’’ पण रोशनने हेच शब्द रक्तात ज्वाला बनवून वाहू दिले.
त्याच्या आयुष्यात सर्वात मोठं वळण आलं तेव्हा एक सद्भावी व्यक्ती—ज्यांना तो आजही ‘‘शेख सर’’ म्हणून आदराने ओळखतो—यांच्या रूपाने जणू देवदूतच त्याच्या आयुष्यात उतरले. शेख सर यांनी तब्बल सात वर्षे रोशनच्या शिक्षणाची जबाबदारी उचलली. शुल्क, पुस्तके, कोचिंग—त्याची प्रत्येक गरज त्यांनी पूर्ण केली. रोशन भावनिकपणे सांगतो, ‘‘शेख सर नसते, तर कदाचित माझे स्वप्नही दारिद्र्यातच पुरले गेले असते.’’
रोशन शाहने दहावीला 92.42 टक्के गुण मिळवून सर्वांना थक्क केले. त्यानंतर त्याने कठीण पण स्वप्नांच्या दिशेने जाणारा प्रवास सुरू केला. रोज हजारो अडथळे, शेकडो संकटे, आणि असंख्य अडचणी त्याच्या मार्गात आल्या. पण त्याचा निर्धार लोखंडासारखा मजबूत होता. दुसऱ्याच प्रयत्नात त्याने महाराष्ट्र इंजिनिअरिंग सर्व्हिसेस परीक्षेत राज्यभरात 18 वा क्रमांक मिळवून प्रचंड कौतुक प्राप्त केले. परीक्षेच्या काळात तो दररोज 14–16 तास अभ्यास करत असे. तो स्वतः म्हणतो—‘‘मी आयुष्यात दोन गोष्टी कधी कमी पडू दिल्या नाहीत—मेहनत आणि दुआ.’’
निकाल जाहीर होताच शिरला गावात जणू एखादा सण उगवला. लोक घरातून बाहेर धावत आले, ढोल वाजू लागले, बायका जल्लोषात आरोळ्या देऊ लागल्या, लहान मुले त्याच्या मागे धावत होती—जणू दारिद्र्याशी लढून परतणारा एखादा हिरो त्यांच्या समोर उभा आहे. ज्येष्ठांनी त्याला आशीर्वाद दिला, आईने त्याला मिठीत घेतले आणि भंगार गोळा करणाऱ्या वडिलांनी रडत-रडत त्याला आलिंगन दिले—‘‘आज अल्लाने आपले सगळे दुःख एका आनंदात बदलून टाकले.’’ आईचे हे शब्द संपूर्ण गावाच्या हृदयात घुमू लागले.
संपूर्ण आकोला जिल्ह्यात रोशन शाहचा गौरवाचा आवाज पोहोचला. सोशल मीडियावर त्याची कथा वाऱ्याच्या वेगाने पसरली. शाळांत त्याचे पोस्टर लावले जाऊ लागले. मुलांना त्याची प्रेरणादायी गोष्ट सांगितली जाऊ लागली—‘‘पाहा, दारिद्र्य असूनही माणूस ठरवले तर आकाशही त्याच्या पायाखाली येते.’’
रोशन शाह म्हणतो, ‘‘ही माझी यशकहाणी नाही; ती प्रत्येक गरीब मुलाची आहे जो दारिद्र्यात वाढतो परंतु स्वप्न पाहण्याची हिंमत सोडत नाही. दारिद्र्य गुन्हा नाही… हार मानणे गुन्हा आहे.’’ खरंच, या तरुणाने सिद्ध केले की माणसाची खरी ताकद पैसा नसून त्याचा निर्धार, त्याची मेहनत आणि दुआंवरचा सच्चा विश्वास हेच आहे.
आज रोशन शाह हा फक्त अधिकारी नाही; तो एक विचार आहे, एक प्रेरणा आहे, एक दिशा आहे जी सांगते—‘‘निर्धार खरा असेल तर टीनचे छप्परही आकाशापेक्षा उंच ठरते.’’ जेव्हा त्याच्या यशाची बातमी गावात वाऱ्यासारखी पसरली, तेव्हा संपूर्ण शिरला गाव आनंदाने नाचू लागले. डीजेच्या तालावर युवकांनी त्याला खांद्यावर उचलून गावभर फेरी काढली. फुलांची उधळण, आनंदाने उजळलेली चेहरे आणि वातावरणात दरवळणारी उत्साहाची लहर—हे सर्व सिद्ध करत होते की ही जिद्दीची जिंकलेली लढाई फक्त रोशनची नव्हे, तर संपूर्ण बस्तीची विजयकथा आहे.
आणि प्रत्येकाच्या ओठांवर एकच वाक्य झळकत होते— ‘‘रोशनने खरोखरच सगळ्यांचे नाव रोशन करून दाखवले.’’
